Vlaamse Sociale Bescherming

In het kort

De Vlaamse sociale bescherming (VSB) bestaat uit drie pijlers:

Sinds 1 januari 2019 maken de mobiliteitshulpmiddelen bovendien deel uit van de VSB. Ook de zorg in residentiële ouderenvoorzieningen en revalidatieziekenhuizen wordt gefinancierd via de VSB.

Hoe aanvragen?

In bepaalde gevallen wordt de tegemoetkoming automatisch toegekend of neemt je zorgkas contact met je op indien je voldoet aan de voorwaarden. In andere gevallen moet je zelf een aanvraag indienen bij je zorgkas. Je vindt de aanvraagformulieren terug op de website van het Agentschap Zorg & Gezondheid.

Voorwaarden gemeenschappelijk aan de drie pijlers

Bepaalde voorwaarden gelden voor de drie pijlers van de VSB. De verblijfsduur- en inburgeringsvoorwaarden gelden niet voor een beroep op mobiliteitshulpmiddelen of financiering van de zorg in residentiële ouderenvoorzieningen en revalidatieziekenhuizen.

Houd er rekening mee dat we op deze website focussen op de voorwaarden die een link hebben met het vreemdelingenrecht. Informeer daarom of je ook aan andere voorwaarden moet voldoen om recht te hebben op een tegemoetkoming.

Om recht te hebben op een tegemoetkoming onder de VSB moet je aangesloten zijn bij een zorgkas. Hieronder bespreken we in welke gevallen je moet of kan aansluiten en in welke gevallen je niet kan aansluiten.

Volgens de wetgeving rond de Vlaamse Sociale Bescherming houdt ‘wonen’ in dat je bent ingeschreven in het vreemdelingen- of bevolkingsregister, of als je minderjarig bent in het wachtregister.

Sommige personen moeten zich verplicht aansluiten bij een zorgkas.

 

Als je 26 jaar bent en onder één van de volgende situaties valt, ben je verplicht aan te sluiten bij een zorgkas:

  • Je woont in Vlaanderen. Dit houdt in dat je ingeschreven bent in het bevolkings- of vreemdelingenregister.
    Uitzonderlijk kan je niet aansluiten bij een zorgkas als het socialezekerheidsstelsel van een andere lidstaat van de EU, de EER of Zwitserland op jou van toepassing is op grond van de aanwijzingsregels van verordening nr. 883/04. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als je in Vlaanderen woont, maar werkt in Nederland.
  • Je werkt in Vlaanderen, maar woont in het buitenland en het socialezekerheidsstelsel van België is op jou van toepassing op grond van de aanwijzingsregels van verordening nr. 883/04. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als je in Nederland woont maar werkt in Vlaanderen.
  • Je werkt in Vlaanderen, maar woont in Wallonië of het Duitse taalgebied en hebt gebruik gemaakt van je recht op vrij verkeer van werknemers of de vrijheid van vestiging van het Unierecht, en het socialezekerheidsstelsel van België is op jou van toepassing op grond van de aanwijzingsregels van verordening nr. 883/04. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als je een Unieburger bent of een Belg die gebruikt gemaakt heeft van het vrij verkeer volgens het Unierecht, en je werkt in Vlaanderen maar woont in Wallonië of het Duitse taalgebied. 

Als je moet aansluiten maar nalaat dit te doen, word je automatisch aangesloten bij de Vlaamse Zorgkas met ingang van 1 januari van het jaar waarin je 26 jaar wordt.

Sommige personen kunnen zich vrijwillig aansluiten bij een zorgkas.

 

Als je 26 jaar bent en je valt onder één van de volgende situaties kan je vrijwillig aansluiten bij een zorgkas:

  • Je woont in het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad. Dit houdt in dat je ingeschreven bent in het bevolkings- of vreemdelingenregister.
    Uitzonderlijk kan je niet aansluiten bij een zorgkas als het socialezekerheidsstelsel van een andere lidstaat van de EU, de EER of Zwitserland op jou van toepassing is op grond van de aanwijzingsregels van verordening nr. 883/04. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als je in Brussel woont maar werkt in Nederland.
  • Je werkt in het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad, maar woont in het buitenland en het socialezekerheidsstelsel van België is op jou van toepassing op grond van de aanwijzingsregels van verordening nr. 883/04. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als je in Nederland woont, maar werkt in Brussel.
  • Je werkt in het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad, maar woont in Wallonië of het Duitse taalgebied en je hebt gebruik gemaakt van het recht op vrij verkeer van werknemers of van de vrijheid van vestiging onder het Unierecht, en het socialezekerheidsstelsel van België is op jou van toepassing op grond van de aanwijzingsregels van verordening nr. 883/04. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als je een Unieburger bent of een Belg die gebruikt gemaakt heeft van het vrij verkeer volgens het Unierecht, en je werkt in Brussel maar woont in Wallonië of het Duitse taalgebied. 

Sommige personen kunnen zich niet aansluiten bij een zorgkas. 

 

Bepaalde categorieën van vreemdelingen worden expliciet uitgesloten van het toepassingsgebied van de VSB en kunnen dus niet aansluiten. Dit is het geval als je:

  • als derdelands student gemachtigd bent tot verblijf in België
  • als gezinslid van een derdelands student gemachtigd bent tot verblijf in België
  • als EU-student bent ingeschreven in België en het socialezekerheidsstelsel van België niet op jou van toepassing is
  • als onderzoeker gemachtigd bent tot verblijf in België
  • als gezinslid van een onderzoeker gemachtigd bent tot verblijf in België

Daarnaast worden ook andere categorieën van vreemdelingen uitgesloten van de toepassing van de Vlaamse Sociale bescherming. Dit omdat de wetgeving rond de VSB het begrip ‘wonen’ definieert als ‘ingeschreven zijn in het vreemdelingen- of bevolkingsregister, of het wachtregister voor personen jonger dan 18 jaar’. Hierdoor kunnen ook de volgende vreemdelingen niet aansluiten bij de VSB:

  • personen zonder wettig verblijf
  • verzoekers om internationale bescherming ouder dan 18 jaar (wachtregister)
  • vreemdelingen met een hangend schorsend beroep bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (bijlage 35)

Merk op dat vreemdelingen met een attest van immatriculatie die worden ingeschreven in het vreemdelingenregister, wel zullen moeten aansluiten bij de VSB (zoals gezinsherenigers tijdens de behandeling van hun aanvraag gezinshereniging, of vreemdelingen van wie DVZ de 9ter-aanvraag (verblijf om medische redenen) ontvankelijk verklaart). Zij moeten dus aansluiten en bijdragen betalen. Zij hebben geen recht op tegemoetkomingen de eerste vijf jaar van hun verblijf. Zie hierover meer uitleg onder de titel ‘verblijfsvoorwaarden’. 

Om aan te sluiten bij een zorgkas moet je een jaarlijkse zorgpremie betalen. Deze bedraagt 58 euro.

Als je aan de volgende voorwaarden voldoet betaal je een jaarlijkse tegemoetkoming van 29 euro:

  • Je hebt recht op een verhoogde tegemoetkoming in het kader van de ziekteverzekering.
  • Je voldoet aan één van de volgende verblijfsduurvoorwaarden:
    • je verbleef gedurende minstens 5 opeenvolgende jaren in Vlaanderen of het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Dit betekent dat je elk van die 5 kalenderjaren minstens één dag ingeschreven was in het bevolkings- of vreemdelingenregister.  
    • Je was gedurende minstens 5 jaar ononderbroken sociaal verzekerd in één van de lidstaten van de EU, de EER of Zwitserland. Dit betekent dat je op 1 januari van elk kalenderjaar sociaal verzekerd was in één van de lidstaten van de EU, de EER of Zwitserland.
  • Voor de premies vanaf het kalenderjaar 2023 moet je bovendien voldoen aan de inburgeringsplicht. Dit betekent dat wie volgens het Vlaams Inburgeringsdecreet of de Brusselse Ordonnantie verplicht moet inburgeren op 1 januari van het voorafgaande kalenderjaar moet voldoen aan de inburgeringsplicht. Er zal rekening gehouden wordt met vrijstellingen. Je kan bewijzen te voldoen aan de inburgeringsvoorwaarde met het inburgeringsattest maar ook met andere attesten zoals het vrijstellingsattest, het attest regelmatige deelname en het document voor tijdelijke onderbreking. Verplichte inburgeraars die een inbreuk begaan, worden uitgesloten van tegemoetkomingen.

Als je jonger bent dan 26 jaar is er een uitzonderingsregeling : je hoeft geen zorgpremie te betalen maar je kan, als je voldoet aan de overige voorwaarden, geacht worden aangesloten te zijn bij een zorgkas. In dat geval heb je recht op tegemoetkomingen. Ben je minderjarig, dan moet minstens één ouder of je wettelijke vertegenwoordiger aangesloten zijn bij een zorgkas. In behartenswaardige situaties kan van hiervan afgeweken worden.

Voor tegemoetkomingen in het kader van de VSB aangevraagd vanaf 1 januari 2022, geldt een verblijfsvoorwaarde. Dit geldt niet voor mobiliteitshulpmiddelen en financiering van zorg in een residentiële ouderenvoorziening of revalidatieziekenhuis.

Om recht te hebben op een tegemoetkoming van de VSB, moet je voldoen aan de volgende voorwaarden:

  • Je verblijft wettig in België, in een lidstaat van de EU of in een krachtens verordening nr. 883/04 gelijkgestelde staat die partij is bij de Europese Economische Ruimte, inclusief Zwitserland. Dit op het moment van de betaling  van de tegemoetkoming.
  • Je voldoet aan één van de volgende verblijfsduurvoorwaarden:
    • Je verblijft minstens 10 jaar waarvan 5 jaar ononderbroken in Vlaanderen of het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Dit betekent dat je elk van die 5 kalenderjaren minstens één dag ingeschreven was in het bevolkings- of vreemdelingenregister.  
    • Je was gedurende 10 jaar waarvan minstens 5 jaar ononderbroken sociaal verzekerd in één van de lidstaten van de EU, de EER of Zwitserland. Dit betekent dat je op 1 januari van elk kalenderjaar sociaal verzekerd was in één van de lidstaten van de EU, de EER of Zwitserland.

Merk op dat verschillende categorieën van vreemdelingen verplicht moeten aansluiten bij een zorgkas, en dus zorgpremies betalen, maar de eerste vijf jaar van hun verblijf nog geen recht zullen hebben op tegemoetkomingen. Van 1 januari 2022 tot 20 juli 2023 gold voor vreemdelingen nog een strengere verblijfsduurvoorwaarde van 10 jaar en een inburgeringsvoorwaarde, maar het Grondwettelijk Hof heeft met zijn arrest van 20 juli 2023 die extra voorwaarden vernietigd.

Van 1 januari 2022 tot 20 juli 2023 moesten verplichte inburgeraars voldoen aan de inburgeringsplicht om recht te hebben op een tegemoetkoming. Het Grondwettelijk Hof heeft die extra voorwaarden vernietigd. 

Zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden

Het zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden is een tegemoetkoming voor de kosten van niet-medische hulp- en dienstverlening aan personen die getroffen zijn door een langdurig ernstig verminderde zelfredzaamheid. Als je voldoet aan de voorwaarden, betaalt je zorgkas jou een maandelijks forfaitair bedrag van 130 euro. De tegemoetkoming wordt in bepaalde gevallen automatisch toegekend.

Hieronder bespreken we enkele specifieke voorwaarden waaraan je moet voldoen om recht te hebben op dit zorgbudget.

Zwaar zorgbehoevend omwille van een langdurig en ernstig verminderd zelfzorgvermogen

Je moet lijden aan een langdurig en ernstig verminderd zelfzorgvermogen en daardoor zwaar zorgbehoevend zijn. Je zorgbehoefte kan je bewijzen door

  • een verblijfsattest, als je verblijft in een woonzorgcentrum, rust- en verzorgingstehuis of psychiatrisch verzorgingstehuis in Vlaanderen of Brussel of een gelijkgestelde residentiële voorziening.
  • een geldig attest dat je zorgbehoefte attesteert (bv. van je ziekenfonds, gezinszorg…) als je thuis woont.

Geen recht op een andere vergoeding

Als je al recht heb op een andere vergoeding voor gelijkaardige hulp, is het mogelijk dat je deze niet kan cumuleren met de tegemoetkoming voor het zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden. Dit is bijvoorbeeld het geval als je als meerderjarige een budget voor niet-rechtstreeks toegankelijke hulp van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap krijgt, of als minderjarige een persoonlijk assistentiebudget.

Zorgbudget voor personen met een handicap

Als je een handicap hebt, jonger bent dan 65 jaar en een duidelijk vast te stellen behoefte aan zorg en ondersteuning kan aantonen, heb je onder bepaalde voorwaarden recht op een maandelijkse forfaitaire tegemoetkoming. Het zorgbudget voor personen met een handicap is voorzien om je nood aan niet-medische hulp en dienstverlening te betalen.

De tegemoetkoming bedraagt 300 euro per maand.

De tegemoetkoming is niet cumuleerbaar met verschillende andere tegemoetkomingen, zoals bijvoorbeeld het persoonlijk assistentiebudget.

Zorgbudget voor ouderen met een zorgnood

Ben je minstens 65 jaar oud en ben je verminderd zelfredzaam? Dan kan je onder bepaalde voorwaarden recht hebben op het zorgbudget voor ouderen met een zorgnood.

Het bedrag van de tegemoetkoming varieert naargelang je graad van zelfredzaamheid en je gezinsinkomen, met een maximum van 606 euro per maand.

De tegemoetkoming is niet cumuleerbaar met verschillende andere tegemoetkomingen, zoals bijvoorbeeld de intregratietegemoetkoming of inkomensvervangende tegemoetkoming.